Borderline Times – instabiele en intense relaties

In welke tijdsgeest groeien onze jongste generaties op en welke impact heeft dat op hun wereldbeeld, ontwikkeling en verwachtingen? Zoals ik in mijn vorige blog aangaf is de huidige tijdsgeest de voedingsbodem voor de ontwikkeling van generaties. We gingen toen in op het criterium ‘verlatingsangst’. Welke normen en waarden krijgen de jongste generaties die opgroeien in borderline-tijden eigenlijk mee? Je leest het in de reeks blogs omtrent ‘Borderline Times’.

Het tweede criterium van Borderline is het hebben van ‘instabiele en intense relaties’. Hieronder een uiteenzetting van hoe dat zich uit in onze huidige maatschappij. Terwijl de relaties die de postmoderne mens met zijn medemens aangaat veel intenser zijn dan die van zijn soortgenoten in vorige tijdperken, worden ze tegelijkertijd gekenmerkt door verregaande instabiliteit. Het moderne leven is doordrongen van ‘beter kort en intens, dan lang en saai’.

• De romantische liefde. Begin 19^e eeuw werd de romantische liefde een ideaal. Terwijl ze in oorsprong een zaak was van de burgerij, werd vlug ook de arbeidersklasse ervan doordrongen. De grote verwachtingen die hierdoor binnen het kader van een relatie ontstonden, waren voorheen in het geheel niet aan de orde. De relaties zijn intenser geworden maar ook instabieler: zodra 1 van de 2 zich niet meer thuis voelt in de relatie is het ethisch en maatschappelijk volstrekt aanvaard dat het ten einde is. Een huwelijk duurt in ons land gemiddeld 12,5 jaar (7,5 jaar bij stedelingen), niet door het huwelijk verbonden relaties scoren lager. Liefde blijkt een moeizaam te realiseren duurzaam goed.

• De wegwerpcultuur. We leven in een kapitalistische maatschappij, wat betekent dat er groei nodig is om onze maatschappij levend en draaiend te houden. We moeten consumeren, en dus moet er geproduceerd worden. Dat laatste gaat steeds sneller. De duur van alles wordt daarmee steeds korter. De nieuwe vervangcultuur houdt in dat waar vroeger alleen de industrie wilde dat haar producten snel aan vervanging toe waren, tegenwoordig de consumenten dat ook willen. Voornamelijk als het gaat over elektronische gadgets en modische artikelen. Zelfs al is iets niet stuk of versleten, dan willen we toch allemaal het nieuwste model. Technologie maakt het leven een stuk makkelijker en aangenamer, we houden veel meer vrije tijd over als vroeger. Maar deze tijd wordt meteen herbestemd. Lege tijd wordt meteen ingevuld door vreselijk spannende, eigentijdse en intense voor ieder zichtbare tijdsbesteding. Ook op het werk gaan we steeds harder hollen om de steeds omhoog bijgestelde targets maar te halen. Het is meedoen aan de ratrace of er buiten vallen. Daar moet je stevig voor in je schoenen staan. De wegwerpcultuur heeft zich ook in het relationele leven een pad gebaand. Relaties zijn bijna consumptiegoederen geworden en dus inwissel- en vervangbaar. In een relatie is voornamelijk aandacht voor de goede en leuke dagen; de kwade dagen mogen er niet meer zijn. En toch heeft iedereen die. Maar als die er teveel zijn, dan kopen we gewoon een nieuwe relatie. De draagkracht van relaties wordt minder. Een partner is verworden tot een persoon die op een bepaald moment in het leven iet toe kan voegen, kan verrijken zoals iemand alleen niet kan. Maar als dat niet meer gaat wordt die ander aan de kant gezet en wordt er plaats gemaakt voor een nieuwe relatie. Consumentisme is het grote verhaal van deze tijd.

• Het hedonisme. De nieuwe mens is volgens journalist H.J.A. Hofland geleidelijk ontstaan uit twee stromingen in de westerse cultuur. De eerste stroming, de cultureel-politieke, vindt haar oorsprong in de Tweede Wereldoorlog. De kloof die toen is ontstaan tussen de generaties die tussen 1940 en 1955 volwassen zijn geworden (de protest generatie) en hun voorgangers (de stille generatie) was een internationaal verschijnsel. Het begon in kringen van jonge kunstenaars, onder studenten en linkse intellectuelen. De beatniks en de hipsters in San Francisco en New York, de Vijftigers en de Experimentelen in Nederland, The Angry Young Men in Engeland en de existentialistische schrijvers van Les Temps Modernes in Frankrijk werden opgevolgd door de nozems in Nederland, de teddyboys in Engeland, de Halbstarken in Duitsland, De blousons noirs in Frankrijk. In de loop van de jaren zestig bereikte de beweging van deze generatie de politiek en consolideerde zich in gevestigde en nieuwe partijen. De andere stroming, de materiële, is na de oorlog in Amerika ontstaan. Deze komt voort uit de enorme economische vooruitgang, de stijging van de algemene welvaart en in het bijzonder de geweldige groei van de productie van alle consumptieartikelen. Voor het eerst in de geschiedenis van de westerse beschaving beginnen de uiterlijke tekenen van de welvaart gedemocratiseerd te raken. Iedereen heeft recht op aanbod, ongeacht de beschikbaarheid van geld, daar zorgt de credit card wel voor. De nieuwe ideologie: het consumentisme, en hand in hand daarmee: het hedonisme. Nog maar 1 universeel gebod geldt: genieten! Het is nu maar de vraag hoe we met zijn allen dit levenscredo kunnen bezigen zonder ernstig in conflict te raken met onze medemens. De succesvolle mens weet niet meer wat verlangen is. Wat hij wil, wil hij nu.