Menu

Dirk de Wachter

Waarom generaties alleen gezamenlijk richting kunnen geven aan de toekomst

Om tot nieuwe inzichten te komen over hoe te leven in een complexe en snel veranderende tijd is het enorm nuttig om daar vanuit generatieperspectief naar te kijken en met verschillende generaties over uit te wisselen. Niemand weet namelijk meer waar het heen moet, er is namelijk geen vastomlijnd toekomstbeeld of stappenplan meer aanwezig zoals dat in de jaren 40 en 50 nog wel bestond. Toen wist je nog waar je aan toe was en wat je mogelijkheden waren: namelijk in de voetsporen treden van je ouders, in de familiezaak bijvoorbeeld. Als vrouw werd je nog geacht jong te trouwen en kinderen te baren en deze volgens de heersende normen en waarden op te voeden.

Dat is nogal veranderd sinds de komst van de protestgeneratie, geboren tussen 1940 en 1955, zij hebben voor nogal wat opschudding gezorgd in de maatschappij. Sinds zij gingen protesteren tegen de voor hen benauwende regels en wetten heeft het individualisme en de persoonlijke vrijheid haar intrede gedaan. Iedereen inspraak, iedereen eigen baas! Opeens had iedereen zelf invloed op zijn of haar toekomst. Generaties ontwikkelen zich vanaf nu relatief los van elkaar en leven in min of meer naast elkaar bestaande leefwerelden.

Generatie X (1955-1970) probeert werk, gezinsleven en haar eigen ontwikkeling in evenwicht te houden wat nogal wat stress oplevert gezien de eisen van de tijd waaraan zij denken te moeten voldoen. Vaak herkennen hun kinderen hun ouders op het werk nauwelijks omdat ze daar een totaal andere kant van zichzelf laten zien; een kant die past bij de snelle veeleisende organisatieculturen die we tegenwoordig zo koesteren.

De pragmatische generatie dan, geboren tussen 1970 en 1985, is werkelijk anders opgevoed dan voorgaande generaties. Met deze kinderen is het gesprek aangegaan, is onderhandeld, ze mochten meepraten over het hoe en wat en werden als serieuze gesprekspartner gezien binnen het gezin en op school. Vanaf deze generatie zijn kinderen steeds vroeger onafhankelijk, bewust van zichzelf en hun rol en mogelijkheden in de wereld. Deze generatie heeft nogal eens last van keuzestress, ook wel het ‘dertigersdilemma’ genoemd. Uit alle keuzes die het leven tegenwoordig te bieden heeft is het uitermate lastig om de ‘juiste’ keuze te maken. Dankzij het individualisme dat door hun Protest generatie ouders is geïntroduceerd ben je als persoon verantwoordelijk voor de consequenties van je keuzes, zowel de goede als de slechte. Je hebt alles aan jezelf te wijten. Althans dat is de gedachte.

Generatie Y ten slotte, balanceert op het koord van zingeving en ‘gewoon werken voor je geld’. Zij zijn opgevoed om het verschil te maken, om te doen waar ze gelukkig van worden en in geloven. Daar werden ze altijd bij gesteund door hun ouders, fouten bestonden niet, enkel mogelijkheden. Ze kwamen vol zelfvertrouwen op de arbeidsmarkt terecht. Alleen blijkt het vormgeven van die zingeving in de realiteit soms lastiger te realiseren dan gedacht. De ‘quarterlifecrisis’ is dan ook een term die vaak in een zucht in relatie tot deze jongste werkende generatie wordt genoemd. Het wijst op het enorme gat tussen wens en werkelijkheid, wat nogal eens leidt tot existentiële twijfels over hoe vorm te geven aan het leven om bovengenoemde waarden te bereiken. En het liefst zo snel mogelijk, deze generatie leeft in het nu, instant gratification is de norm.

Geen generatie weet tegenwoordig hoe ze haar rol moet invullen, de gebaande paden zijn niet meer. Iedereen heeft alle vrijheid om zijn eigen leven op geheel eigen wijze vorm te geven. Er zijn geen voorbeelden uit voorgaande generaties meer waar terug op kan worden gevallen. Iedere generatie in iedere nieuwe levensfase staat voor de uitdaging om zelf haar antwoorden te vinden op de vraag hoe in deze tijd te leven. Als er geen effectieve antwoorden worden gevonden op de existentiële uitdagingen leidt dit tot talrijke individuele en sociale problemen. Veel van de huidige problemen in onze maatschappij, zoals het ontbreken van sociale cohesie, het najagen van kicks, de groeiende eenzaamheid, het stijgende gebruik van drank en drugs, de gevoelde toenemende onveiligheid en terroristische dreiging, het groeiende wantrouwen in de politiek, de verminderde waarde van autoriteit, en de focus op het materialistische worden door de verschillende generaties anders beleefd en geduid. Dit heb ik reeds uitgebreid beschreven in de blogs gebaseerd op het boek ‘Borderline Times’ van Dirk de Wachter.

Na jaren te hebben gefocust op het individu is het juist tijd om weer vanuit een collectief perspectief naar de uitdagingen van onze tijd te kijken. Generaties bieden hiervoor houvast. Generaties vervullen namelijk allemaal afzonderlijk een belangrijke maatschappelijke functie die zonder twijfel wrijving veroorzaakt met andere generaties. Ze zijn namelijk een reflectie van de tijdsgeest en geven daar tegelijkertijd een reactie op. Als die reactie niet erkend wordt door de andere generaties leidt dit tot wrijvingen in de samenleving. Wanneer die generatiespecifieke reacties wel tot het sociale bewustzijn doordringen dienen de verschillen tussen de generaties juist als bron van informatie en inspiratie om de ontwikkelingen in de tijd beter te plaatsen en waarderen. Op die manier is er sprake van sociale evolutie, een groter gedeeld bewustzijn. Samenleven vereist de vaardigheid van het individu en de verschillende generaties om actief en betrokken deel uit te maken van het collectief. Generatiebewustzijn heeft het vermogen om in onze versplinterde samenleving een helende rol te spelen.

Door in dialoog te gaan met verschillende generaties die de samenleving samen vormen worden ideeën en energie gegenereerd die vanuit het individuele oogpunt niet bereikbaar zijn. Het gaat erom een gedeelde werkelijkheid te bereiken waarin veranderingen tot stand kunnen komen die door het collectief van de organisatie of de samenleving geaccepteerd worden. Door generatiebewustzijn te creëren kunnen generaties zich blijven ontwikkelen en kunnen ze zich permanent afstemmen op wat de tijd en de levensfase van hen vraagt. Een weg voorwaarts waar iedere generatie weer betekenis kan geven aan de toekomst.

Neem voor meer informatie over de generatiedialoog vooral contact op!

Borderline Times – Zinloosheid en leegte

Het 9e en laatste criterium van borderline is zinloosheid en leegte. Vragen die opkomen zijn de volgende. Wie ben ik? Waar kom ik vandaan? Waar ga ik naartoe? Wie een antwoord heeft op die vragen, of wie er niet blijvend door gekweld of ontregeld wordt, mag zich gelukkig prijzen. Wie tot die groep behoort is waarschijnlijk in de minderheid. Een minderheid die kaders heeft meegekregen en zijn grootgebracht in een liefdevolle, gehechte sfeer waar grenzen werden meegegeven. Een andere groep heeft veelal te maken met de verwezenlijking van een identiteit die werd opgebouwd uit materialistische, individualistische, hedonistische, commerciële en marktgerichte waarden. De eerste groep heeft een kader gekregen die iemand een leven lang kan begeleiden, richting en zin kan geven. Het kader van de tweede groep is daarentegen zeer broos van aard, vluchtig, het in leven blijven ervan wordt mede bepaald door externe factoren als gezondheid, financiële draagkracht, status en dergelijke. De hoge jeugdwerkeloosheid, het feit dat steeds meer kinderen onder de armoedegrens leven, de onstabiele politieke wereldsituatie, de vergrijzende wereld die grote behoefte heeft aan de ondersteuning van de jonge generatie… Het zijn stuk voor stuk fenomenen die een bedreiging vormen voor beide groepen. De teloorgang van eeuwenoude vaste referentiekaders zijn een onderdeel van deze bedreiging.

Met een beetje geluk hebben westerse mensen van nu alle kansen, alle keuzes, alle mogelijkheden. Ze leven in een wereld die de illusie ophoudt dat a) alles mogelijk is, b) de mens en zijn lot maakbaar zijn, en c) dat bijna alles te koop is. Tegelijkertijd hebben mensen van nu gedurende korte of langere tijd in hun leven last van zinloosheid en leegte. Zingeving is als het ware de fundamentele uitdaging voor de hedendaagse mens. Er is een vacuüm ontstaan waarin mensen – jongeren in de eerste plaats – geen zin meer vinden. Ze zijn boos, verontwaardigd, eenzaam, verdrietig, mentaal moegestreden en voelen zich onbegrepen, niet gehoord, niet serieus genomen. Ze zien hun eigen toekomstperspectief bedreigd en zien nauwelijks kans op verbetering. Bij dat alles voelen ze zich eenzaam.

  • De ontkerkelijking. Als gevolg van de secularisering van grote delen van de westerse wereld heeft de ontkerkelijking voor een gigantische omwenteling van ons wereldbeeld gezorgd. Samen met het achterlaten van kerk en het geloof werd nagenoeg al onze oorspronkelijke zingeving geschrapt. De aansluiting met traditionele waarden en kerkelijke feesten zoals kerstmis en Pasen zorgden in vervlogen tijden voor een basislaag van zingeving. Het waren vaste mijlpalen bij betekenisvolle momenten. De maatschappij worstelt met zingevende alternatieven, er zijn er veel, maar of deze ook duurzaam zijn is de vraag. De huidige tendens is er een van verwetenschappelijking en objectivering. Tegelijk vermindert daardoor de spirituele dimensie, en dat is een probleem, zeker bij jongeren. Zij hebben immers een heel sterke behoefte aan zingeving.
  • Einde van de ideologieën & van de grote verhalen. Niemand heeft nog een allesomvattend principe waaraan alles vastgeknoopt kan worden. De huidige context is zo ingewikkeld geworden dat geen enkel verhaal meer alles kan samenhouden. Na een tijdperk waarin we moesten luisteren en slikken en vooral niet zelf nadenken of vragen stellen, lijkt het afzweren van elke vaststaande waarheid een gevoel van vrijheid en overwinning te bieden. Tegenwoordig is het lifestyle wat ons bindt en samenhoudt. ‘Ik consumeer, dus ik ben’. De ideologie van het kapitalisme is het grote verhaal van nu. Maar er is een groot probleem: wie niet (meer) mee kan consumeren, valt buiten de boot. Geluk is te koop.
  • Waar is dan nog zin te vinden? Zin is een kostbaar goed geworden, we hebben allemaal een tekort. Zin moet gedragen worden door een cultuur en een traditie om overeind te blijven, houvast te hebben en duurzaam te zijn. Hoe vinden we dan nog zin in ons bestaan? Die zin zit in relaties met mensen, met geliefden. In het zinvol bezig zijn met mensen. Laten we een pleidooi houden voor een houding die de twijfel toelaat, het niet-weten. Laten we ruimte inbedden om met elkaar in gesprek te gaan, om filosofie te beoefenen, om elkaars wereld te verruimen.

 

Borderline is niet enkel een ‘personality disorder’, het is een ‘world wide disorder’, althans in de westerse wereld. En zeker ook in Nederland. We hebben een nieuwe richting nodig die houvast biedt, willen we de jongste generaties vertrouwen en idealisme meegeven. Wie biedt?!

Borderline Times – Automutilatie en suïcidaliteit

Criterium 8 van borderline is automutilatie en suïcidaliteit. Het begrip automutileren in de psychiatrische omgeving gaat uit van een noodsituatie. Het is een poging tot evacuatie van ondraaglijke inhoud, tot verminderen van onnoembare spanningen, tot non-verbale communicatie. Als maatschappelijk fenomeen is het iets dat we onszelf aandoen waar wel tussenkomst van de ander is. Als uitingsvorm kan het even sterk zijn, de psychologische achtergrond kan vergelijkbaar zijn, maar we maken niet onze eigen handen vuil. Er wordt gewerkt met intermediairen voor de uitvoering. Het laten aanbrengen van lichaamsversieringen is de mainstream vorm van automutilatie aan het worden. En euthanasie de mainstream wordende variant van suïcidaliteit. Suïcidaliteit is een steeds breder maatschappelijk fenomeen aan het worden, het is een probleem van zinloosheid en depressie. Ook de cultuur van een land en de aard van een volk bepalen de hoogte van het aantal suïcideplegers mee. In Nederland is er nog veel schroom rondom het lopen bij een psycholoog. Dit wordt niet met vrienden gedeeld. Men heeft in onze geïndividualiseerde maatschappij het gevoel er alleen voor te staan.

  • Identiteit is fluïde geworden. Het is verworden tot een beeld. Wij zijn ons lichaam, ons uiterlijk, ons imago. Mode is een manier om iets uit te drukken, een aspect van iemands identiteit. Problematisch wordt het wanneer het belang hiervan zo groot wordt dat iemands identiteit er volledig mee staat of valt. Onze tijd wordt gekenmerkt door een doorgedreven lichaamscultuur, en het automutilerende aspect daarvan komt erg dichtbij, denk aan tattoos en piercings op werkelijk elke mogelijke plek op het lichaam. Ook het huidige succes van plastische chirurgie en esthetische operaties ligt op de grens van automutilatie. Het voortdurende streven naar ‘schoonheid’ is groot, ondanks de pijn van die operaties.
  • Directe actie. Steeds meer mensen die zich slecht in hun vel voelen stappen naar de chirurg. Een behandeling die zij veruit verkiezen boven het langetermijnwerken bij een psycholoog of een psychiater. Direct, instant resultaat is wat men beoogt. Het idee leeft dat schoonheidsbehandeling hetzelfde effect kan hebben als psychotherapie, en dat het patiënten van hun psychische moeilijkheden kan bevrijden.
  • Absurditeit (extreme make-over). Wat is de drijfveer van mensen die zover gaan dat ze zich onderwerpen aan behandelingen gaande van liposuctie tot borstvergrotingen? Het lichaam geldt als topic om het ultieme geluk te vinden. Desnoods door van zichzelf (uiterlijk) een totaal ander mens te laten maken.
  • Paradoxaal zoeken van het ‘subject’. Hoe meer operaties, hoe groter de leegte telkens na afloop, en hoe verder we verwijderd raken van onszelf. De grens van de buitenkant moet steeds verder gelegd worden om het subject nog een besef te geven van zichzelf. Van binnen hollen we uit.

Heeft iedereen het recht om te beslissen over zijn eigen leven en dus ook over zijn eigen dood? Is er een verschil bij ondraaglijk fysiek lijden en psychisch lijden? En wanneer is lijden ondraaglijk? Je zou euthanasie de culturele variant van suïcidaliteit kunnen noemen. Het zal geen verbazing opwekken dat wij ook het einde van het leven in handen willen hebben, in plaats van lijdzaam te wachten tot de goede God ons wil komen halen. Wij willen sterven wanneer het ons uitkomt. Het leven is iet waarvan wij moeten genieten, met de volle beschikking over al onze lichamelijke en mentale mogelijkheden. En als dat niet meer kan, dan willen wij zelf kunnen beslissen dat het stopt. Daarbij willen wij anderen niet tot last zijn. Hoe komt het dat wij in onze maatschappij elkaar niet meer tot last willen zijn? Want het is onvermijdelijk dat dit gebeurd, elkaar tot last zijn.

Borderline Times – Voorbijgaande, stressgebonden paranoïde

Het zevende criterium van borderline staat bekend als: voorbijgaande, stressgebonden paranoïde/dissociatie-symptomen. Paranoia, moeilijkheden om contacten te leggen, stemmen horen of hallucineren en ervan overtuigd zijn dat wat men waarneemt de realiteit is waardoor men ten slotte het contact verliest met de realiteit. Een psychose. Een groeiend deel van de bevolking besteed dagelijks tijd voor het creëren en het onderhouden van een identiteit in de virtualiteit. De tijd die daardoor over blijft om met zijn reële identiteit om te gaan vermindert recht evenredig, waardoor een prima voedingsbodem wordt gecreëerd voor paranoia en dissociatie. De stelling is dan ook dat we allemaal voorbijgaande, stressgebonden paranoïde/dissociatiesymptomen vertonen.

 

  • Van de eerste PC tot Second Life. 76% van de jongeren tossen de 12 en 18 jaar speelt regelmatig games, gemiddeld 1,5 uur per dag. Games kunnen problematisch worden wanneer iemands gamegedrag geen maat meer kent, wanneer het impulsief wordt en een verslaving wordt. Sommige mensen vinden in het gamen een uitlaatklep voor frustraties in hun gewone leven. In games ligt de mogelijkheid om je eigen stempel te drukken en te winnen, waar dat in de realiteit vaak niet lukt. Maar die gamewereld is afgesloten van de realiteit, waar toetsing afwezig is. De corrigerende factor die in het normale leven aanwezig is door sociale controle, gesprekken, en directe feedback is nagenoeg niet aanwezig in games en de verdere virtuele wereld. Second Life bijvoorbeeld heeft meer dan 20 miljoen geregistreerde gebruikers. (Facebook telt er 900 miljoen en counting). Waar profielen worden gecreëerd die een zo positief mogelijk beeld van zichzelf laten zien. Een ‘hoped-for possible self’ genoemd: een gedissocieerde nepidentiteit. Er is hier sprake van een vermenging van de werkelijke wereld en een virtuele wereld. Zo heerst er een virtuele economie maar gaat er wel echt geld in om. Zaken uit het ware leven splitsen zich af. Een vorm van dissociatie in een niet-pathologische context dus. We dreigen via het verlies van contact met onze emoties ook het contact met de realiteit te verliezen.

 

  • Hypecultuur & collectieve reacties. De media bepalen de werkelijkheid, de ‘waarheid’ in onze cultuur lijkt meer en meer een constructie van de media- en de reclamewereld. Soms ontstaat er een hype, bepaalde gebeurtenissen worden enorm uitvergroot, en even snel als ze gekomen zijn lijken ze ook weer verdwenen. We hebben een on/off-relatie met dergelijke gebeurtenissen, los van de vraag of ze van impact zijn op het bestaan of niet. Niet de omvang van de gebeurtenissen zelf, maar de ruimte die de media eraan geven bepaalt de grootte van de impact die ze hebben op het bestaan. Na de emotie van de gebeurtenis zou ruimte moeten worden gemaakt voor kadering. Maar tegen de tijd dat het zover is, is de gebeurtenis alweer uit de media verdwenen, want verdreven door nieuwe nieuws. De ruimte voor nabeschouwing is weg. Massahysterie.
Borderline Times – Impulsiviteit

Het zesde criterium van borderline is impulsiviteit. De stelling is dat wij allemaal kenmerken van impulsiviteit vertonen. We leven op de top van onze driften. We hebben seks omdat we willen genieten of omdat we moeten genieten. Om nog meer te genieten hebben we middelen nodig: soft- en harddrugs, en massa’s slaap- en kalmeringsmiddelen. We eten ongezond: obesitas is een enorm probleem. Ook geld gewen we impulsief uit: meer en meer mensen zitten in de schuldsanering. We consumeren voordat het geld er is. Ook autorijden gebeurt vaak impulsief: verkeersagressie is bijna dagelijks in het nieuws. Dat was allemaal nog niet zo uitgesproken in de tijd van onze ouders; totaal ondenkbaar was het in de tijd van onze grootouders.

 

  • Voor de jongere generaties is dit wellicht moeilijk voor te stellen: dat een paar generaties eerder mensen leefden die seks enkel en alleen mochten zien en beleven als een middel tot voortplanting. Aan God werd beloofd dat men kinderen uit Gods hand zou aanvaarden, van abortus, laat staan anticonceptie, had men nog nooit gehoord. Sterker nog ze bestonden niet. Sinds het gebruik van anticonceptie algemeen aanvaard is hebben we seks als we er zin in hebben en gaan we er steeds impulsiever mee om. Alle onderzoeken tonen aan dat we tegenwwrdig erg los met seksualiteit omspringen en dat relationele trouw bijzonder laag scoort. Er zijn dan ondertussen ook veel algemeen aanvaarde varianten gekomen op de klassieke relatie van een gehuwd stel. Seksueel genot wordt overgestimuleerd. Terwijl het voor hun grootmoeders verboden was om van seks te genieten, moeten vrouwen van nu zich afvragen of ze wel voldoende seksueel geprikkeld worden. Het volledig loskoppelen van seks en voortplanting heeft grote gevolgen. Kinderen worden tegenwoordig ‘genomen’ op het moment dat het ons uitkomt, met steeds vaker IVF of andere fertiliteits-technieken als gevolg.

 

  • Het aantal kinderen tussen de 12 en 18 jaar dat met een alcoholvergiftiging in het ziekenhuis belandt is het afgelopen decennium exponentieel gestegen. 2005: 8, 2007: 300, 2010: bijna 700. Ze liggen ook steeds langer in coma, inmiddels 3 uur. De gemiddelde leeftijd van de comazuipende puber is 15,6 jaar. Middelengebruik in het algemeen en alcoholgebruik in het bijzonder zijn al langer mainstream geworden. Het gebruik van alcohol is zo goed als onontkoombaar voor wie een sociaal leven wil leiden. Impulsief middelengebruik is nu de cultuur, niet langer de afwijking. Analyses van het probleem bevestigen dat kinderen steeds jonger beginnen te drinken en dat problematisch alcoholgebruik bij steeds meer jongeren is vast te stellen. Alcohol is gewoon geworden. In de opvoeding van onze kinderen hellen we steeds meer over naar het zo weinig mogelijk ingrijpen in hun wereld. De emancipatie van het kind is enorm doorgeschoten. Kinderen kennen hun eigen grenzen nog niet goed. Veelvuldig en zwaar alcoholgebruik op jonge leeftijd verstoort de ontwikkeling van de prefrontale cortex: dat deel van de hersenen waarmee men zich aan kan passen aan de omgeving en weloverwogen beslissingen kan maken. Het IQ van drinkende pubers kan er met 10 tot 15 % op achteruitgaan en het kan leiden tot depressies, woedeaanvallen en persoonlijkheidsproblematiek.

 

  • Ook op het gebied van pijnstillers en kalmeringsmiddelen is het hek van de dam. Nog nooit zochten zoveel mensen hun toevlucht tot pillen om stress, angst onzekerheid of slapeloosheid te overwinnen. Antidepressiva worden bij de vleet geslikt. 1 op de 10 Nederlanders laat zich behandelen tegen depressie. De medicalisering van de samenleving begint al op jonge leeftijd. De nadruk wordt gelegd op presteren en er wordt dus veel geëvalueerd. De groep die niet voldoet aan het ideaalplaatje en uit de boot valt wordt al snel gediagnosticeerd en geëtiketteerd. Eens “normaal” gedrag wordt ineens “ziek” gedrag, met als gevolg dat mensen medicijnen krijgen voorgeschreven die ze helemaal niet nodig hebben.

 

  • Fast/short/kicking/new. De leefwereld van de gemiddelde burger is meer en meer op een pretpark gaan lijken. Het is moeilijk om je nog te vervelen, terwijl verveling toch een bron van creativiteit is. Continue prikkels zijn als het ware noodzakelijk geworden in ons bestaan. De leegte wordt er tijdelijk mee opgevuld.
Borderline Times – Affectlabiliteit

Het vijfde criterium van borderline is affectlabiliteit, oftewel: een sterke schommeling in de uiting van gevoelens. Affect betekent: het gedrag waarmee mensen laten zien hoe ze zich voelen. Iemand met affectlabiliteit zal emoties als verdriet of vreugde sneller en nadrukkelijker uiten en daar onmiddellijk iets mee willen doen.

De stelling dat we allemaal affectlabiel zijn, is sterk verbonden met het vorige criterium: identiteitsstoornissen. Wanneer er geen dieptestructuur is en enkel oppervlaktestructuur, wanneer er geen basis is om op terug te vallen, wanneer alles gericht is op onmiddellijk genot… dan lijden we aan affectlabiliteit. De afwezigheid van diepte is verbonden met de economie van het genot, die een cultuur lanceert waarin het vluchtige, het nieuwe, het vergankelijke voortdurend als onmiddellijk bereikbaar doel naar voren geschoven worden.

 

  • De afwezigheid van diepte. Basis, vertrouwen is wat ons met onze voeten op de grond houdt. Onder meer in het onderscheid tussen goed en kwaad. Als er geen basis is, dan surfen we op de golven van ons gemoed. De moderne mens probeert zijn gevoel van leegte te compenseren door prikkels van buiten op te zoeken. De kickcultuur ontstaat daar waar de basis ontbreekt. Helaas maakt het overmatig zoeken naar impulsen van buitenaf het gevoel van leegte alleen maar groter. Het belang van hoe we eruit zien en hoe we op anderen overkomen is steeds groter. We moeten onszelf verkopen, willen jong en begerenswaardig zijn.

 

  • De genotscultuur & de kickcultuur. Het moderne leven kan vermoeiend, soms zelfs overweldigend zijn. We hebben meer en meer behoefte aan rust en kalmte en aan privacy, een plaats waar we even kunnen ontsnappen aan het dagelijkse leven. De noodzakelijke bevrijding van het normale leven lijkt te zijn doorgeschoten tot grenzeloze genotsobsessie. We zoeken naar thrills, het moet steeds meer en we gaan daarin steeds verder. Gewone dingen komen nauwelijks meer binnen. Terwijl de hang naar zoveel stimulering uiteindelijk slechts leidt tot leegte. Wat weer leidt tot de behoefte naar nog meer stimulering en ga zo maar door. We maken onszelf wijs dat daar de sleutel van het geluk ligt, dat we enkel zo nog kunnen genieten. Genieten staat in onze tijd gelijk aan het doorbreken van wat we als verveling zijn gaan zien, wat rust en gelijkmoedigheid zou kúnnen zijn. ‘It is better to burn out than to fade away’, is een bekende leus. Liever á la Amy Winehouse en Kurt Cobain echt geleefd hebben dan als een nachtkaarsje onopgemerkt ten onder gaan. Natuurlijk bestaan de tegenbewegingen ook: er zijn steeds meer ouders die part-time gaan werken, er is meer waardering voor vakmanschap ohgv echte verse koffie, biologisch voedsel, zelfgemaakte baksels, kleine brouwerijen, mindfulness, yoga en ga zo maar door. Maar zelfs het anti-consumentisme wordt als consumptieartikel verkocht.

 

  • De hang naar het vluchtige/het nieuwe. Terwijl we ons een slag in de rondte werken om alle rekeningen, hypotheek en abonnementen te kunnen betalen, zijn we wel allemaal de ‘gelukkige’ eigenaars van breedbeeld tv’s, laptops, een of meerdere auto’s voor de deur en de allerlaatste technologische snufjes. Verlangen, uitkijken naar, wachten: het zijn oubollige begrippen geworden. Net als de advent, de vastentijd en andere periodes van wachten in enkele generaties tijd verworden zijn tot nog nauwelijks bekende fenomenen. We leven in een tijd die bulkt van het comfort, de gadgets, en de incentives. Een identiteit is niet meer statisch maar vloeibaar. En wil je gezien worden, dan is het van belang snel mee te evalueren met al die wisselende trends. Als je ‘in’ wil zijn, dan moet je de massa voor zijn. Social media putten hun bestaansrecht uit hetzelfde fenomeen. Je moet zichtbaar zijn wil je een stem hebben. Zo is heel onze levenshouding in de green van het ‘nu’. Het gewone is saai geworden, de grijsheid moet constant doorbroken worden. In de zoektocht naar stimulansen lijkt de limiet opgeheven. Ons neurologische ststeem zit nu eenmaal zo in elkaar dat iets al gauw gewenning oplevert. Na de kick is er steevast een down. Na een fantastische ervaring willen we al gauw een nieuwe, die nog fantastischer is. Tijdens de week werken we hard om zo veel mogelijk rijkdom te vergaren, zodat we tijdens het weekend helemaal los kunnen gaan. Stimulerende middelen dienen daarbij om de ervaring nog intenser te maken. FOMO (fear of missing out) bepaalt ons vaker dan we zouden willen.

 

  • Het permanente ‘nu’ (het einde van de geschiedenis). In den beginne was genot zondig, daarna werd het toegelaten en nu is het verplicht. Het is elke dag ‘party time’ en we moeten van ’s morgens tot ’s avonds genieten. Voor geschiedenis is geen belangstelling meer. Voor de grote verhalen evenmin. De homo consumens houdt zich staande zolang hij zich de dure prikkels kan veroorloven die hem de illusie schenken dat daarmee zijn gevoel van leegte wordt gemaskeerd. Terwijl zijn identiteit wordt uitgehold, zijn neurologische systeem aan het einde van zijn krachten is ondanks zoveel rijkdom, een hoge levensverwachting, een goede geografische plek is hij verbitterd en ontevreden. Vele psychiatrische studies wijzen erop dat depressies toenemen. Wat aan de basis ligt is niet met medicijnen op te lossen.
Borderline Times – Verlatingsangst

In welke tijdsgeest groeien onze jongste generaties op en welke impact heeft dat op hun wereldbeeld, ontwikkeling en verwachtingen? Zoals ik in mijn vorige blog aangaf is de huidige tijdsgeest de voedingsbodem voor de ontwikkeling van generaties. Welke normen en waarden krijgen de jongste generaties die opgroeien in borderline-tijden eigenlijk mee? Je leest het in de reeks blogs omtrent ‘Borderline Times’.

 

Criterium 1: Verlatingsangst

Het eerste criterium van Borderline is verlatingsangst. In deze blog staan de typische kenmerken van onze postmoderne maatschappij die hebben geleid tot de groeiende eenzaamheid beschreven.

  • De individualisering en individuele beslissingsvrijheid. Het individu staat tegenwoordig zo centraal dat ook het bouwen aan je toekomst een individuele opdracht geworden is. Je moet het zelf doen. Wanneer het lot ons minder goed gezind is dan wat de media als ‘het perfecte leven’ projecteert dan ligt eenzaamheid al snel op de loer. Je had alle kansen, dus als het niet lukt om jezelf te ontplooien dan is dat alleen je eigen schuld. Jij alleen bent verantwoordelijk voor je eigen falen. Aan de ene kant is er het streven naar individualiteit, aan de andere kant is er de behoefte aan geborgenheid: dat levert verlatingsangst op. We zijn er zo van overtuigd dat we geen anderen nodig hebben om de juiste keuzes te maken, dat gezag en autoriteit worden gezien als hopeloos ouderwets. Dat zie je terug in de manier waarop kinderen in deze tijd worden opgevoed: kinderen krijgen alle kansen om zich te ontplooien, grenzen zijn er nauwelijks. De jongste generatie Z (1986-2000) wordt al de ‘applausgeneratie’ genoemd. De vraag is wat dat oplevert: er is een grote kans op ongelukkige en angstige dertigers met het narcisme en de hulpeloosheid van een kind, aldus dS Weekblad.

 

  • De toenemende verstedelijking: being together alone. De industrialisatie heeft een grote invloed gehad op het leefpatroon van mensen. In plaats van traditionele patriarchale plattelandsgezinnen, waarin meerdere generaties onder een dak woonden, kwamen er gezinnen die uit een man, zijn vrouw en hun kinderen bestonden. Nu is het helemaal niet meer vanzelfsprekend dat huizen worden bewoond door gezinnen. Steeds meer mensen leven alleen, met name in de steden. Het losser worden van de familiebanden was meteen de gedroomde voedingsbodem voor de toenemende individualisering. Voor het eerst in de geschiedenis leeft meer dan 50% van de wereldbevolking in stedelijke gebieden. In 2050 zal dat waarschijnlijk 70% zijn (UNDESA, 2010). Terwijl de plattelandscontext van weleer mensen een stevig sociaal vangnet garandeerde, levert de verstedelijking behalve heel veel luxe, comfort en welvaart ook een gebrek aan verbinding en dus eenzaamheid op.

 

  • Het wegvallen van het gezin en bij uitbreiding het verwerpen van ‘beperkende’ banden. Het is een sociologische realiteit dat het gezin steeds vaker wegvalt. Nog nooit waren er zoveel echtscheidingen. En dus komen meer en meer kinderen uit gebroken gezinnen, eenoudergezinnen, samengestelde gezinnen enz. Een grootschalige studie van de faculteit sociologie aan de KU Leuven toont aan dat kinderen van gescheiden ouders gemiddeld meer moeilijkheden ervaren in hun levensloop dan kinderen uit een klassiek gezin. Men heeft het dan over minder goede schoolprestaties, meer angst- en depressieve gevoelens, in sommige gevallen leidend tot zelfdodinggedachten, meer kans om in contact te komen met verslavende middelen, meer gevallen van agressie en meer last van gewichtsproblemen. Maar ook in het primaire gezin wordt vaak geworsteld met nieuwe visies op het samenzijn. De moderne mens is gericht op zelfontplooiing, en beperkende banden zijn wel het laatste waarop hij zit te wachten. Met het verbreken van verbindingen, voornamelijk verticale, wordt de hechting slechter. Wat je niet leert, kan je moeilijk overdragen. Deze verticale banden zijn bepalend voor iemands normen en waarden, de persoonlijke identiteit en de vorming van een generatie. Het economische consumptiedenken komt ook steeds meer terug in de manier waarop wij in relaties investeren. Een relatie moet ‘leuk’ zijn. Het grootste gevaar voor de relatie in onze dagen is leegte, verveling, gebrek aan spanning. Dat betekent dat men voor elkaar kiest in goede, maar niet langer in kwade dagen. Terwijl juist de banden in de slechte dagen worden versterkt. Welke voorbeelden van hechting krijgen jongeren vandaag de dag nog? Relatiehoppen is de nieuwe norm.

 

  • De ‘dood’ van God, van het universalisme en fundering. Het geloof in God en daarbij het belijden van dat geloof heeft eeuwenlang gezorgd voor zingeving. Tegenwoordig wordt er hard gewerkt om aan te tonen dat we beter af zijn zonder die zekerheden die van het geloof uitgingen. God stond je altijd en overal bij, je kon steeds op hem terugvallen. Nooit liet hij je in de steek, nooit blies hij de relatie op. Hij was er altijd voor je geweest, hij was er nog steeds en zou er altijd voor je blijven. Wat een zekerheid! Wie vult voor de postmoderne mens dat gat? Voor de moderne mens zijn er geen universele waarheden en fundament meer. Er is geen houvast, je staat er alleen voor. Verlatingsangst ligt dus op de loer.

 

  • De ‘dood’ van consensus, continuïteit en eenheid. Een van de grote fenomenen in de samenleving van nu, die van jongeren in 2020 andere mensen zal maken, is de verbrokkeling. Waar vroeger consensus was en continuïteit, zien we nu versplintering en het uiteenspatten van wat vroeger eenheid was. Jongeren krijgen veel input van overal, maar die input is heel divers en heel breed. Het klassieke gezin bestaat niet meer. Het heeft plaatsgemaakt voor diverse varianten. Het onderwijs is versplinterd: er zijn steeds meer specifieke en excentrieke studies te kiezen. Het hele politieke landschap is de voorbije decennia uit elkaar gevallen. Als gevolg daarvan hebben jongeren tal van keuzes te maken en is er veel verwarring. Want wat is de basis, waar val je op terug?

 

De hierboven genoemde kenmerken zijn niet tijdelijk van aard. Het zal de nieuwe norm worden binnen onze westerse samenleving. De grote vraag is hoe generatie Y en Z hier mee om zullen gaan in hun dagelijkse leven. Welke antwoorden geven zij op deze tijdsgeest van disconnectie, hoe zoeken ze de verbinding met mensen van hun eigen en van oudere generaties?

In mijn volgende blog lees je meer over het tweede criterium: instabiele en intense relaties. Hoe gaan wij in onze maatschappij om met elkaar? En welke impact heeft dat op ons en onze omgeving?

borderline-times-400x310

Borderline Times – Het einde van de normaliteit Dirk de Wachter

In welke tijdsgeest groeien onze jongste generaties op en welke impact heeft dat op hun wereldbeeld, ontwikkeling en verwachtingen?

We leven in borderline-tijden, dat is de stelling van Dirk de Wachter, psychiater van beroep. In de psychiatrie is borderline vandaag met voorsprong de vaakst gestelde diagnose. In zijn boek laat hij zien dat de scheidslijn tussen patiënten en niet-patiënten flinterdun geworden is. Borderline is een maatschappelijk ziektebeeld geworden, in onze westerse maatschappij zijn de symptomen van borderline niet ver te zoeken, ze kenmerken onze leefwereld. De Wachter demonstreert dit door de 9 symptomen van de ziekte, zoals omschreven in ‘de DSM’ of de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders die als standaard in de psychiatrische diagnostiek dient, uitgebreid te beschrijven en af te zetten tegen de huidige tijdsgeest. De tijdsgeest die als voedingsbodem dient voor de ontwikkeling van generaties. Welke normen en waarden krijgen de jongste generaties die opgroeien in borderline-tijden eigenlijk mee? Hoe borderline ben jij?!

 

Borderline is een diepgaand patroon van instabiliteit in intermenselijke relatie, zelfbeeld en affecten en van duidelijke impulsiviteit, beginnend in de vroege volwassenheid en tot uiting komend in diverse situaties zoals blijkt uit 5 (of meer van de volgende:

  1. krampachtig proberen te voorkomen om feitelijk of vermeend in de steek gelaten te worden
  2. een patroon van instabiele en intense intermenselijke relaties gekenmerkt door wisselingen tussen overmatig idealiseren en kleineren
  3. identiteitsstoornis: duidelijk en aanhoudend instabiel zelfbeeld of zelfgevoel
  4. impulsiviteit op ten minste twee gebieden die in potentie betrokkene zelf kunnen schaden (bvb geld verkwisten, seks, misbruik van middelen, roekeloos autorijden, vreetbuien)
  5. recidiverende suïcidale gedragingen, gestes of dreigingen, of automutilatie
  6. affectlabiliteit als gevolg van duidelijke reactiviteit van de stemming (bvb periodes van intense somberheid, prikkelbaarheid of angst meestal enkele uren durend en slechts zelden langer dan een paar dagen)
  7. chronisch gevoel van leegte
  8. inadequate, intense woede of moeite om kwaadheid te beheersen (bvb frequente driftbuien, aanhoudende woede of herhaaldelijke vechtpartijen)
  9. voorbijgaande, aan stress gebonden paranoïde ideeën of ernstige dissociatieve verschijnselen.

In diagnostische termen volstaat het dat iemand 5 van de 9 borderline kenmerken vertoont om het label opgeplakt te krijgen. Toets dit eens op onze maatschappij, of als je durft; op jezelf. De Wachter staat stil bij de realiteit van het leven van vandaag, en onderzoekt welke tools we kunnen hanteren om met de nieuwe wereld ethisch en zinvol te blijven omgaan.

In deze reeks blogs doe ik verslag van deze zoektocht langs de 9 criteria en probeer ik de impact van die kenmerken op de huidige opgroeiende generaties (Generatie Y en de Heldere Z generatie) te omschrijven.