Borderline Times – Automutilatie en suïcidaliteit

Criterium 8 van borderline is automutilatie en suïcidaliteit. Het begrip automutileren in de psychiatrische omgeving gaat uit van een noodsituatie. Het is een poging tot evacuatie van ondraaglijke inhoud, tot verminderen van onnoembare spanningen, tot non-verbale communicatie. Als maatschappelijk fenomeen is het iets dat we onszelf aandoen waar wel tussenkomst van de ander is. Als uitingsvorm kan het even sterk zijn, de psychologische achtergrond kan vergelijkbaar zijn, maar we maken niet onze eigen handen vuil. Er wordt gewerkt met intermediairen voor de uitvoering. Het laten aanbrengen van lichaamsversieringen is de mainstream vorm van automutilatie aan het worden. En euthanasie de mainstream wordende variant van suïcidaliteit. Suïcidaliteit is een steeds breder maatschappelijk fenomeen aan het worden, het is een probleem van zinloosheid en depressie. Ook de cultuur van een land en de aard van een volk bepalen de hoogte van het aantal suïcideplegers mee. In Nederland is er nog veel schroom rondom het lopen bij een psycholoog. Dit wordt niet met vrienden gedeeld. Men heeft in onze geïndividualiseerde maatschappij het gevoel er alleen voor te staan.

• Identiteit is fluïde geworden. Het is verworden tot een beeld. Wij zijn ons lichaam, ons uiterlijk, ons imago. Mode is een manier om iets uit te drukken, een aspect van iemands identiteit. Problematisch wordt het wanneer het belang hiervan zo groot wordt dat iemands identiteit er volledig mee staat of valt. Onze tijd wordt gekenmerkt door een doorgedreven lichaamscultuur, en het automutilerende aspect daarvan komt erg dichtbij, denk aan tattoos en piercings op werkelijk elke mogelijke plek op het lichaam. Ook het huidige succes van plastische chirurgie en esthetische operaties ligt op de grens van automutilatie. Het voortdurende streven naar ‘schoonheid’ is groot, ondanks de pijn van die operaties.

• Directe actie. Steeds meer mensen die zich slecht in hun vel voelen stappen naar de chirurg. Een behandeling die zij veruit verkiezen boven het langetermijnwerken bij een psycholoog of een psychiater. Direct, instant resultaat is wat men beoogt. Het idee leeft dat schoonheidsbehandeling hetzelfde effect kan hebben als psychotherapie, en dat het patiënten van hun psychische moeilijkheden kan bevrijden.

• Absurditeit (extreme make-over). Wat is de drijfveer van mensen die zover gaan dat ze zich onderwerpen aan behandelingen gaande van liposuctie tot borstvergrotingen? Het lichaam geldt als topic om het ultieme geluk te vinden. Desnoods door van zichzelf (uiterlijk) een totaal ander mens te laten maken.

• Paradoxaal zoeken van het ‘subject’. Hoe meer operaties, hoe groter de leegte telkens na afloop, en hoe verder we verwijderd raken van onszelf. De grens van de buitenkant moet steeds verder gelegd worden om het subject nog een besef te geven van zichzelf. Van binnen hollen we uit.

Heeft iedereen het recht om te beslissen over zijn eigen leven en dus ook over zijn eigen dood? Is er een verschil bij ondraaglijk fysiek lijden en psychisch lijden? En wanneer is lijden ondraaglijk? Je zou euthanasie de culturele variant van suïcidaliteit kunnen noemen. Het zal geen verbazing opwekken dat wij ook het einde van het leven in handen willen hebben, in plaats van lijdzaam te wachten tot de goede God ons wil komen halen. Wij willen sterven wanneer het ons uitkomt. Het leven is iet waarvan wij moeten genieten, met de volle beschikking over al onze lichamelijke en mentale mogelijkheden. En als dat niet meer kan, dan willen wij zelf kunnen beslissen dat het stopt. Daarbij willen wij anderen niet tot last zijn. Hoe komt het dat wij in onze maatschappij elkaar niet meer tot last willen zijn? Want het is onvermijdelijk dat dit gebeurd, elkaar tot last zijn.